Ein skal ikkje køyre lenge på Norske vegar før ein kjem til eit ferjeleie, til ein fjord eller eit sund som ligg der og ventar, heilt i ro, nær demonstrativt, som ein flokk nonchalante kyr som ikkje rikkar ei mine sjølv om bilhornet ljomar til verdas ende. Korleis me tar inn over oss denne ufrivillige stoppen, korleis me imøtegår det tome blikket til kua, varierer med sinnelag og anledning, men eg tørr påstå, og eg tviler på at mostanden her er stor, at ferjeturen imøtegåas med stadig mindre tolmod, stadig dårligare tid, stadig større frustrasjon: eit krav om stadig færre ferjer. For det er jo som dei seier, me får berre dårligare og dårligare tid. Men det har me i grunn alltid gjort.
Og ja, nå tenkjer du heilt rett. Dette er nok ein klagesong, ein utbasunert forarging over livets evige tidskarusell, som var eg Oddgeir Bruaset på tokt for landsbygd og det rolige liv. Men eg skal ikkje springa rakt i strupa på tidsklemma, eg vel å ta ein omveg, eg tek ferja.
Korleis kryssa fjorden? Denne problemstillinga har oppteke rastlause innbyggjarar langs den Norske kysten sidan tidas morgon. Når eg tar inn over meg ordet fjord si etymologiske tyding: ”der ein ferder over”, finner eg det rimelig å spørje om me ser på denne fjordkryssinga som ei einaste stor hindring? Er fjorden ein einaste vasspøl me helst vil leggja bak oss fortare enn svint? Sjølvsagt er han det. I dag vil me fram, fortare enn svint. Men kvar er fram? Kvar er det me skal? Og kva er det som ventar oss der, som me hugar sånn etter, at me kosta kva det kosta vil må kryssa den fjorden på ei bru eller i ein tunnel?
Det er vanskeleg å svare godt på det spørsmålet, men noko er det. For når eg i dag sit på ferja er det med denne kjensla av rastløyse, ei kjensle av å gjera noko bortkasta. Irritert! Tenkja seg til å sitta i ro på ei ferje med framferd på tjuefem kilometer i timen. Når tida går så seint som på ei ferje kjenner eg på kor mykje anna eg kunne ha gjort, på alt eg har å gjere. Eg dyngjer meg ned i ein avgrunn av dårlig samvett, der einaste motmæle er å stressa meg opp igjen i takt med dei krav og forventningar som melder seg, startar å planlegge neste økt. Fordømde ferje! Eg riv meg i håret av denne fossile transportløysninga. Du manifesterer livets ufråvikelege jag midt framføre meg, i klaraste dagslyset, du, fordømde ferje!
Men når eg nå skriv dette er det fordi det melder seg ei innvending, medan eg sit her på ferja, om eg gjer rett når eg svartmalar ho slik? Eg undrar om iveren etter desse landfaste fjordkryssingar for min eigen del eine og aleine er motivert av å unngå denne konfrontasjonen med dårlig tid. Eg skiter jo i den samfunnsnyttige kalkylen av å korte ned reisetida mellom hit og dit med ein halvtime. Sjølvsagt medgir eg at han er viktig, samfunnsnytta, men det er ikkje den eg sit å tenkjer på når eg tek ferja. Motivet mitt kjem frå anna hold. Eg trur eg fornektar meg sjølv i rolla som ukritisk tidsslave. Denne unnvikande tendensen; å avsky nær sagt alt som tar tid, den pregar meg, den pregar flerre. Eit einaste res, seier ein, syner ferja.
For ferja er inne på noko. Den ihelbrukte klisjeen om kappløpet med tida, om det meiningslause marknadsjaget som gjennomsyrar samfunnet, han er jo ein klisjé av ein grunn. Og kanskje meir enn nokon annan plass syner ferjeturen dette jaget som meiningslaust og tomt, lukt framføre meg. Eg kan sjå det, eg kan ta på det, eg kjenner på det. Og det er ikkje spesielt godt. Det er vondt, eg føler meg fanga. I første omgang av ferja, men så tenkjer eg at kanskje det er ferja som er fri, som gir meg denne pausen, ei handfull av tid der ein er tilstade, der ein ikkje lever for noko anna enn dei slitne brune skinnbenkane. Eg vil spørje, undervurderer me ferja? Eller rettare sagt, overvurderer me oss sjølve? Me medverkar eit samfunnsprosjekt viss tilsynelatande mål er å utrydde overflødig tid. Men kva gjer me når det ikkje lengre finnes overflødig tid att?
Denne ferjeturen er som desse orda til ettertanke godaste Bruaset ytrar i kvar ei avslutningsscene av der ingen skulle tru at nokon kunne bu. Dei syner meg kva for ein karusell me eigentlig tek del i som urbane samfunnsborgarar. Men der Bruaset snakkar til meg gjennom fjernsynsruta, langt vekke, er ferja no. Eg kan drøyma om fjellgarden, om fyret, om ro og fred, men det blir med drømmen. No er eg på ferja. Ferja er her og no. Den er hjå meg, i sjølve livet.
Og når eg no skriv slikt om ferja startar minner å strøyme på, om bilturar i baksete på ein tilårskommen Mazda, gloheit og kvalm etter endelause svingar i sommarsola, endelig frisk luft og beinstrekk på ferjekaien. Skjønt frisk luft var det ikkje på ferja. Der lukta av ei underfundig blanding diesel, pølser og kaffi når me trippa opp jarntrappa til salongen. Og me ville ha soft is, me ville opp på dekk og sjå på fjorden, kjenna på vinden, friska oss opp, drikka Solo, herja frå oss, løysa ut energien som hopa seg opp der i baksetet. Ferjeturen var så absolutt naudsynt for ein energisk pjokk som fant seg i nået.
Som ung vaksen i 2013 kjennes det vanskeleg å finna seg i nået, kor nå enn dette nået eigentlig er. Ei nær utopisk tanke, er at det finn seg midt i tjukkaste kaoset, just som auge i orkanen, ei lita glipe der alt er rolig, der ein står aleine som verdas sentrum, alt dreier seg rundt ein sjølv, medan ein sjølv står i ro. For her ligg det ein harmoni, å stå og observera, absorbera, inni og utføre, på ei og same tid. Delta og ikkje delta, vara og ikkje vara. Det er vel sjølve livet, det, slett ikkje utopisk.
Og eg trur den overflødige tida på ferja er sjølve livet. For kva vil eg eigentleg med den halvtimen eg sparar på å susa under fjorden i tunnel? For ikkje å snakke om dei ti minutta eg sparar på å kjøra på ei bru over sundet? Kjenner eg meg rett brukar eg den tida ganske dårleg, ein ny halvtime, eller nye ti minutt, langt inni tjukkaste tidsklemma ein stad.
Og joda, vist er detta ein temmelig utskriven sak, tidsklemma: kva tid skal me få fred og ro? Og vist er det fordi eg sit her på ferja mellom Kinsarvik og Kvanndal at ferja får tene som kroneksempel. Likefram, eg tenkjer, at den overflødige tida, han er kremfløyten, styrkedråpen i livet, at me gjer dumt i å oversjå han, og raskast mogleg legge han på bru eller i tunell.
Av: Kristoffer S. Monsen